Wie is de Mol in de media

Artikel van NCRVGids.nl, maart 2008

Pieter Jan Hagens, tussen Missers! en De mol
‘Over onkreukbaar gesproken’

Pieter Jan Hagens wil programma’s maken die ergens over gaan. En ook nog voor een groot publiek. Een gesprek over de afwegingen en dilemma’s van een integere journalist.

tekst: Bea Kastrop

Pieter Jan Hagens is een van de spitsen in het AVRO-televisieteam. Presentator van EénVandaag, bedenker en maker van Hoge bomen, presentator van Missers! en het afgelopen seizoen voor het eerst in het amusementveld ingezet als presentator van Wie is de Mol?

Een zoektocht in archieven naar uitglijders, controverses, onenigheden of andere sappige gespreksonderwerpen blijft vruchteloos. De journalist Pieter Jan Hagens is kritisch zonder grof te zijn, innemend maar ook scherp en altijd goed voorbereid. Bovendien ziet hij er helemaal niet slecht uit met zijn lange slanke gestalte en de levendige twinkeling in zijn blauwe ogen.

Op papier ben je onkreukbaar.
“Onkreukbaar klinkt niet zo best. Maar er hangt inderdaad geen geur van narigheid, corruptie of sensatie om mij heen.”

Wie is de Mol? past het minst in jouw rijtje programma’s.
“Klopt. Ik hou van afwisseling. De andere drie zitten meer in de categorie journalistiek/informatief en Wie is de Mol? is amusement. Sommige journalisten hebben de neiging om neer te kijken op amusement. Dat heb ik niet. Misschien is het wel lastiger om een goed amusementsprogramma te maken dan een doorsnee journalistiek programma.”

Vind jíj het lastiger?
“Ik heb het geluk dat ik enorm geholpen word door de ploeg die het maakt. Die mensen maken dat programma al acht jaar en leveren fantastisch vakwerk. Aan mezelf zie ik soms wel dat het de eerste keer is. Ik vind dat het best o.k. is wat ik doe, maar ik zie ook dingen waarvan ik denk dat het beter kan. Soms kan het losser en vrijer en kritischer. Ik kan niet wachten op een nieuwe reeks.”

Wat moet een programma hebben, wil jij het gaan maken?
“Ik vind het prettig als het ergens over gaat en als er veel mensen naar kijken.”

Geen makkelijke opgave.
“Nee. Maar het is wel zo. Ik vind het prettig wanneer een programma ergens toe leidt. Daarom ligt Missers! mij veel meer aan het hart dan ik van tevoren had gedacht."

"En ik zal je vóór zijn: bij Wie is de Mol? vind ik het zo mooi dat dat programma een bepaalde groep mensen enorm veel kijkplezier bezorgt. De liefhebbers zijn niet zomaar liefhebbers, maar zitten avonden achter elkaar te discussiëren via het internet. Ik heb gemerkt dat ik een soort heiligdom betreden heb. Ik ben de tempel van de Mol binnengegaan en daar word ik met argusogen gevolgd.”

Missers! brengt op een journalistieke manier medische missers voor het voetlicht en pleegt hoor en wederhoor. Waartoe moet dat programma leiden?
“Al snel werd duidelijk dat dat programma echt nodig is. De gezondheidszorg in Nederland staat op een hoog peil. Maar als de specialisten zelf zeggen dat er te veel fout gaat… Het gaat om 1.700 doden per jaar en 30.000 mensen met blijvend letsel. De artsen zeggen zelf dat dat terug moet. Dan is er dus ook alle reden om er een programma over te maken."

"Er heerst een soort geslotenheid in de medische wereld. Niemand praat graag over zijn fouten en zeker niet als dat fouten zijn die over leven of dood beslissen. Maar met name voor de mensen bij wie iets fout is gegaan, is het van het allergrootste belang dat artsen, verplegers of ziekenhuis erkennen dat iets fout is gegaan. In plaats daarvan voeren slachtoffers nog vaak een onbeschrijfelijk eenzame strijd die jaren kan duren."

"We hadden in de uitzending een man die jaren geleden verkeerd bloed kreeg toegediend en daar orgaan- en hersenschade aan overhield. Hoewel hier de fout van het ziekenhuis volstrekt duidelijk was, moest die man toch jarenlang procederen. Uiteindelijk sleept hij er dan enkele tienduizenden euro’s uit, waar hij net zijn advocaten mee kan betalen. Dat is natuurlijk tenhemelschreiend.”

Heb je de illusie dat Missers! daar iets aan kan veranderen?
“Nee. De essentie vind ik dat mensen zich meer bewust worden van hun eigen rol als patiënt. Ik heb gemerkt dat heel veel fouten te maken hebben met communicatie en patiënten kunnen daar zelf ook een bijdrage aan leveren. We merken nu bij de tweede serie ook dat steeds meer artsen bereid zijn om ook hun kant van het verhaal te vertellen. Die artsen zitten er namelijk ook mee.”

Stap jij anders naar je dokter nu je Missers! maakt?
“Ik ben me meer bewust geworden van wat allemaal fout kan gaan. Als ik nu in het ziekenhuis terecht zou komen, dan zou ik regelmatig overleg met mijn arts willen hebben. En als ik het gevoel zou hebben dat er iets niet goed gaat, dan zou ik het liever drie of vier keer te vaak zeggen dan één keer te weinig.”

Hoge bomen, jouw serie met biografieën van opmerkelijke Nederlanders, loopt al sinds 2001. Staan er nog bomen overeind?
“Misschien wel en misschien ook niet. Ik ben er nog niet helemaal uit. Je moet absoluut voldoende interessante mensen bij elkaar kunnen krijgen. En er is al behoorlijk gegraasd op die wei, ook door het programma Profiel van KRO en Human. Bovendien moet je altijd kritisch naar een programma blijven kijken, zeker als het al een tijd loopt.”

Je wilt graag hoge kijkcijfers. Maar in Hoge bomen over prins Bernhard - een paar jaar geleden - heb je niet geprobeerd om zijn buitenechtelijke dochters te spreken…
“Over onkreukbaar gesproken!”

Waar liggen jouw grenzen?
“Dat is moeilijk aan te geven. Het is ook wat je gevoel zegt en een bepaalde stijl die je kiest. Ik kon voor het huis van die dochters gaan posten. Dat is ook nieuws en ik ben niet vies van nieuws. Maar ik vond het voor een biografisch programma als Hoge bomen veel interessanter dat de vrienden van prins Bernhard er voor het eerst over spraken.”

Hoge bomen zal jou vast regelmatig voor dilemma’s plaatsen.
“Soms. We vragen bijvoorbeeld nooit toestemming aan de hoofdpersoon, maar we laten hem of haar wel altijd in een brief weten dat we het programma gaan maken. We hebben weleens meegemaakt dat iemand het echt verschrikkelijk vond. Wat doe je dan? Ga je toch door? Je maakt een inbreuk op z’n privacy. Maar dat kan en dat mag en dat is journalistiek ook deugdelijk. Dus we gingen door. Maar die hoofdpersoon ging alle vrienden, kennissen en relaties bewerken om niet mee te doen."

"Dan moet je als programmamaker dus je toevlucht nemen tot het tweede of derde garnituur getuigen. Dat hebben we toen niet gedaan. Wat ik ook heel vervelend vond was dat een vriend van prins Bernhard na de uitzending persona non grata werd bij de prins. Dat zal trouwens vast niet alleen aan de uitzending gelegen hebben hoor. En de man in kwestie was het volstrekt eens met wat we uitzonden.”

Je wilt geen rottigheid veroorzaken, maar je maakt eventueel wel een programma over iemand die dat absoluut niet wil.
“Ja. En in het geval van die vriend van de prins is het de vraag of hij zich iets heeft laten ontglippen of dat hij het bewust heeft gezegd. Als dat laatste het geval is en als het belangrijk genoeg is om uit te zenden, dan wil ik als journalist dat statement graag in mijn programma hebben."

"Ik hoop dat zoveel mogelijk mensen gelukkig zijn en ik ben er niet op uit om vriendschappen op te blazen, maar het kan zijn dat het wel gebeurt. Als journalist haal je soms onwelgevallige dingen boven water. Maar dan nóg moet het mogelijk zijn om in het leven te staan als iemand die een ander zijn geluk gunt.”


B i o g r a f i e

Naam: Pieter Jan Hendrik Hagens
Geboren: 14 augustus 1958 in Amersfoort
Opleiding: gymnasium alpha, rechtenstudie (niet afgemaakt) in Utrecht.
Woont: in Amsterdam, in de Jordaan, met zijn vrouw, hun twee kinderen Sam (16) en Suzie (11) en de rat Tippel.
Carrière: Begint in 1982 bij de VARA-radio. Na 1987 ook televisie, o.a. Jules unlimited. In 1995 naar Veronica (‘Leuke tijd, maar ontslagen’) met de talkshows Hagens en Het laatste woord. Na NPS-tv (NPS-cultuurprijs) en NOS-radio (Radio 1 journaal), komt Hagens in 1998 naar de AVRO, waar hij op tv Netwerk presenteert en op de radio De ochtenden. Op dit moment: Hoge bomen (sinds 2001). EénVandaag en Missers!

NCRV-gids 12, 22 t/m 28 maart 2008.