DE hint

 

Rat
We zijn alweer halverwege het 15e seizoen van Wie is de mol? Na aflevering 5 lijkt iedereen zich zo 'n beetje ingegraven te hebben in de tunnel van zijn of haar keuze. Iedereen heeft daarvoor een eigen reden en eigen methodiek om tot die keuze te komen. Met behulp van geldoverzichten. Op basis van de verdenkingen van de (afgevallen) kandidaten. Omdat ze denken voorkennis te herkennen. Door analyse van micro expressies. Wegstrepen. Intuïtie. Molpunten. Of... omdat de hints zich opstapelen en allemaal wijzen richting die ene kandidaat.

Ondanks de illusie van zekerheid blijven we doorspeuren. Naar argumenten om anderen te overtuigen, of te bekeren tot het kiezen van de enige juiste mol. Daarbij heb ik nu een aantal keer de term "de hint" langs zien komen. "De hint" brengt onomstotelijk bewijs. Het vinden van "de hint" eeuwige roem (of in elk geval wordt die illusie door menig molloot gekoesterd). De barentaalhint, 'toen'-hint, het kettinkje van Kim, 'jungens'. Bij elke WIDM-zeloot staan ze in het geheugen gegrift.
Als je de kronieken van Wie is de mol? er bij pakt, blijkt echter dat veel seizoenen geen "de hint" kennen. Seizoen overkoepelende hints zijn niet de norm. Vele ingenieuze theorieën, zoals de Titanic-hint, Alice-in-wonderland-hint of vogelhint blijken niet meer dan vermakelijke fantasieën. De meeste echte hints staan op zichzelf en zijn veel simpel. Vaak tot ongenoegen van ons molloten. De mol komt in beeld met een mollogo, er wordt een getal in beeld gebracht die gekoppeld kan worden aan de mol of de mol zegt blind te zijn, graaft of wil graag onder de grond.

Het zoeken naar hints en lezen van (soms overgecompliceerde) theorieën is voor mij een deel van het plezier dat ik beleef aan het programma. Een reden dat ik dagelijks het forum bezoek. Toch  ga ik mogelijk wat ballonnetjes doorprikken.
Net als van de hints & theorieën die bedacht worden bij WIDM, ben ik ook fan van samenzweringstheorieën. Niet om dat ik er in geloof, maar als vermaakt. In december 2010 las ik een column in Scientific American onder de titel "The Conspiracy Theory Detector" (door Michael Shermer) waarin tien punten genoemd worden aan de hand waarvan je de onwaarschijnlijkheid van een samenzweringstheorie kan toetsen. Al toen ik het las dacht ik; dit wil ik verwerken tot een column voor dit fantastische forum. Sindsdien ligt het tijdschrift binnen handbereik, maar het heeft vier jaar geduurd om er ook werkelijk aan te beginnen. (Al zou er wel eens ergens een halve column op mijn harddisk kunnen staan.)

Als inleiding tot het rijtje van tien indicatoren, pak ik een letterlijke quote uit het genoemde artikel (vertaald uit het Engels): "...we kunnen dergelijke theorieën niet zomaar van de hand wijzen, omdat echte samenzweringen soms plaatsvinden. In plaats daarvan moeten we kijken naar kenmerken die er op duiden dat de theorie waarschijnlijk niet waar is. Hoe meer kenmerken er in te herkennen zijn, hoe onwaarschijnlijker het is dat de theorie gegrond is in de werkelijkheid."
Ik heb de vrijheid genomen de punten direct te mollificeren.

1. Connecting de dots. De hint en het bewijs daarvoor ontstaat uit samenhang van feiten, die niet werkelijk verbonden hoeven te zijn. Er is geen bewijs voor de gelegde links buiten die van de theorie of het gaat slechts om willekeurige toevalligheden.
Een voorbeeld hiervan zijn theorieën op basis van Wikipedia pagina's die weinig tot niks met WIDM te maken hebben.

2. De programmamakers hebben bijna bovenmenselijke gaven nodig om de hint uit te voeren. Mensen hebben vaak minder invloed dan we denken.
Binnen de wereld van de mol, helemaal in de montage, hebben de programmamakers wel een flinke vinger in de pap, maar er zijn beperkingen. Ze kunnen een opname maken van of bij iets dat een hint kan vormen naar de mol. Denk daarbij aan de getallen die vorige jaar in de achtergrond van een executie te zien waren en het geboortejaar van de Suzan vormde, maar het is onwaarschijnlijk dat de makers toestemming krijgen om zelf die pilaren te gaan beschilderen.

3. De hint is complex en voor het succesvol uitvoeren van de hint zijn heel veel elementen nodig.
Aan de hints wordt in de laatste aflevering slechts een paar minuten aandacht besteed. De kans is klein dat ze daar bakken aan tijd en geld in investeren.

4. Evenzo, een hint waarbij heel veel mensen betrokken zijn die moeten zwijgen tot het seizoen voorbij is. Hoe meer mensen, hoe onrealistische de hint.
De crew, kandidaten en vertrouwens personen, moeten zich stil houden. Dat lukt prima. Daarbuiten wil je zo veel mogelijk mensen in het ongewisse laten. Je kan niet de halve wereld een geheimhoudingsverklaring laten teken.

5. De theorie omvat een grootse ambitie voor macht.
Dit punt richt zich in het originele artikel op machtswellustigheid met als hoogste doel world domination. Daarmee staat het wat ver af van Wie is de mol? Toch is het de moeite waard dit punt te noemen. Namelijk het besef dat alle deelnemers, inclusief de mol, zelfdenkende autonome mensen zijn. De productie heeft geen volledige controle over het doen en laten van de mol. Hij of zij is geen marionet. In elk geval niet buiten de biechts. Daarnaast kunnen de makers en de mol niet beïnvloeden wat de andere kandidaten doen. Verwacht geen hint in een biecht van Rik dat Martine de mol is. (Uitzondering: Een kandidaat zegt "Dingetje is de mol." Dan kan het een keuze zijn van de montage om het te laten zien.)

6. De theorie blaast kleine gebeurtenissen, die best waar kunnen zijn, op tot grote minder waarschijnlijke gebeurtenissen.
Soms zijn er binnen de overkoepelende-hints-theorieën waarover ik het eerder had elementen die waar blijken. Verdachte molacties of op zich zelf staande hints die achteraf waar blijken, maar daarmee is de overkoepelende hint nog niet waar.

7. De theorie maakt iets onnodig verdachts van onschuldige gebeurtenissen.
Dit gebeurt hier te pas en te onpas en misschien ook wel terecht. Er is nou eenmaal een saboteur die opdrachten wil  laten mislukken, maar probeert onschuldig over te komen. Ik kan ook niet ontkennen dat ik de nodige speculatieve larie post in de overtuiging dat het  werkelijk gebeurd kan zijn... maar als er een hond langs loopt tijdens de test, is dat misschien wel gewoon omdat er veel straathonden zijn in het betreffende land.

8. De theorie vermengt feiten en speculatie zonder onderscheid te maken tussen de twee en zonder het toekennen van waarschijnlijkheid of feitelijkheid.
Werkelijke hints zijn over het algemeen te ondersteunen met screenshots en quotaties. Op het forum zijn er veel fans die alles minutieus napluizen. Als er kort na een “ik denk ... gezien te hebben” niemand de theorie ondersteun het feitelijk bewijs, is de kans groot dat de theorie niet klopt of hint niet bestaat.

9. De poster van de theorie of hint zit zo diep in de tunnel dat hij of zij alles wat zijn of haar mol doet, elke knipoog, handgebaar of uitspraak verdacht vind. Deze molloot ziet waarschijnlijk zelf het verschil niet meer tussen wat waar en niet waar is.
Als fans die een andere mol verdenken de hint ook als mogelijkheid zien, is de kans groter dat het ook echt wat is. Dit zien we ook terug bij de Roodshow hints: De uitleg die er op duidt dat mijn mol er uit gaat is toch een stuk minder waarschijnlijk, dan de hint naar de kandidaat die ik het minst leuk vind. Probeer een open mind te houden.

10. De bedenker van de hint of theorie weigert alternatieve verklaringen te overwegen en zoekt alleen naar bewijs dat zijn of haar theorie klopt.
Het is altijd zinvol om te bedenken waarom je eigen theorie niet waar is. Als je alle kritiek afwijst verklein je de kans dat je medestanders krijgt die mee gaan zoeken.

Naarmate het rijtje vordert gaat het wat minder over het inhoudelijke en wat meer over de manier waarop het gebracht wordt. Het werd mij ook steeds lastiger om het goed te vertalen en relateren aan WIDM en het speuren naar hints, maar dit waren nou eenmaal de tien punten uit de originele column. Een ieder moet doen en laten wat hij wil, maar ik denk dat als je echte hints wilt ontdekken of zelfs “de hint” dat je kritisch moet zijn naar jezelf. Ik geloof er in dat het kan helpen om dit rijtje erbij in je achterhoofd te houden.
Nu ik dit rijtje compleet heb zou ik er zelfs nog een elfde aan toe willen voegen:

11. Als een hint kan wijzen naar meerdere kandidaten en iedereen andere links legt, is het waarschijnlijk geen echte hint.

Het mooie aan Wie is de mol? is natuurlijk dat de essentie van het programma in gaat tegen deze tien punten. Er is sprake van een samenzwering tussen de mol en de programmamakers. Het heeft zin om overal iets achter te zoeken en soms is speculatie te vermakelijk om niet de delen. Dus speur nog ongegeneerd verder en deel je bevindingen. Wie weet ontmasker je de mol met het onomstotelijke bewijs; met "de hint". Maar accepteer dat er zelfs dan voldoende molloten zijn die in hun eigen tunnel blijven zitten.

Rat